BM : BAHASA MELAYU SEBAGAI BAHASA ILMU DI INSTITUT PENGAJIAN TINGGI

BAHASA MELAYU SEBAGAI BAHASA ILMU DI INSTITUT PENGAJIAN TINGGI

Bahasa ilmu merupakan bahasa yang mampu menjadi perantaraan bagi penyampaian ilmu pengetahuan sehingga ke peringkat tinggi (Kamus Dewan, 1994: 88). Konsep Bahasa Melayu sebagai “bahasa ilmu” telah mula diperkenalkan dalam tahun 1990-an seiring dengan penekanan “budaya ilmu” kepada seluruh masyarakat . Konsep ini membawa maksud Bahasa Melayu sebagai pengantar ilmu pengetahuan atau wadah untuk menyampaikan ilmu pengetahuan moden seperti sains, teknologi, kedoktoran, ekonomi,undang-undang dan sebagainya. Bahasa Melayu kini bukan hanya terhad kepada soal kebahasaan dan sastera sahaja, malah turut merangkumi bidang-bidang yang sebelum ini dimonopoli oleh bahasa Inggeris.

Di peringkat pengajian tinggi, Bahasa Melayu telah beperanan sebagai bahasa pengantar ilmu peringkat demi peringkat. Di universiti, pelaksanaan Bahasa Melayu sebagai bahasa penyampai ilmu bermula dengan tertubuhnya Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) pada tahun 1970. Pada tahun 1983, semua kursus tahun pertama di universiti-universiti tempatan menggunakan Bahasa Melayu sebagai bahasa penyalur ilmu. Walau bagaimanapun pelaksanaan secara menyeluruh bagi semua mata pelajaran di universiti bermula pada tahun 1984.

Sebagai bahasa ilmu, Bahasa Melayu mempunyai perbendaharaan kata, istilah dan bahasa yang sesuai untuk mengungkapkan konsep dan pemikiran yang kompleks dan abstrak. Bahasa melayu juga memiliki tatabahasa yang sempurna agar setanding dengan bahasa Inggeris dan bahasa-bahasa lain di dunia dalam menjadi bahasa yang memperkatakan konsep dan ilmu moden disamping nilai keintelektualan bahasa yang tinggi.

PERBENDAHARAAN KATA

Perbendaharaan kata atau kosa kata Bahasa Melayu kini jauh lebih banyak, meluas dan lebih khusus sifatnya. Hal ini rentetan usaha-usaha serta langkah-langkah mapan yang telah diambil oleh Dewan Bahasa dan Pustaka yang ditubuhkan pada tahun 1956 dalam mencipta istilah-istilah yang diperlukan dalam bidang akademik.

Beberapa jawatankuasa istilah telah ditubuhkan seperti Jawatankuasa Istilah Pendidikan Undang-undang, Botani dan Sains bagi menjayakan proses memperkayaan kosa kata ini. Jawatankuasa ini telah dianggotai pensyarah-pensyarah universiti serta pakar-pakar dari pelbagai bidang (Jurnal Dewan Bahasa Ogos 1996 : 717).

Antara contoh, dalam bidang Botani diwujudkan istilah pembiakan seks, aseks dan mikro (Mustafa Kamal Mohd. Shariff, 1990). Dalam bidang Sains pula, dicipta istilah-istilah seperti autoradiografi, radioisotop, neutron dan juga proton (Abdul Ghafar Ramli, 1991 : 240). Defendan serta plaintif pula merupakan beberapa contoh istilah yang digunakan dalam bidang Undang-undang (Ahmad Ibrahim dan Ahilemah Joned, 1985 : 275).

TATABAHASA YANG SEMPURNA

Menurut Harvanek dan Garvin (1984), bahasa yang berfungsi sebagai bahasa ilmu perlulah sempurna, iaitu sempurna dari segi tatabahasa dan sempurna dari segi keintelektualan bahasa. Hal ini bertepatan dengan bahasa melayu kerana bahasa melayu sememangnya sudah pun mempunyai buku-buku taatabahasa yang sempurna dan sesuai dijadikan panduan dan rujukan seperti buku Pelita Bahasa oleh Za’ba.

Kesempurnaan ini dicapai melalui “kestabilan”, “kelenturan”, “keberkesanan”, “kepelbagaian”, dan “keindahan”, iaitu ciri-ciri penting yang harus dimiliki oleh bahasa yang berfungsi sebagai bahasa ilmu. Sifat kestabilan di sini merujuk kepada kepatuhan terhadap peraturan-peraturan sedia ada dalam aspek sistem ejaan, pengimbuhan, sebutan baku dan ayat. Kesesuaian terhadap pembaharuan-pembaharuan yang berlaku dalam masyarakat bahasa, perubahan masa dan selera penuturnya tanpa mengorbankan sifat-sifat aslinya pula menerangkan aspek kelenturan. Ciri keberkesanan merupakan keupayaan dalam memberikan maksud dengan tepat dan berkesan.

Kepelbagaian pula merujuk kepada gaya, atau stail dalam menyampaikan sesuatu maksud atau idea demi mewujudkan kesan yang berlainan. Manakala, bahasa yang sedap didengar, bertenaga dan menarik serta dapat menyentuh perasaan dikaitkan kepada ciri keindahan bahasa itu sendiri.

KEINTELEKTUALAN BAHASA

Keintelektualan bahasa bermaksud bahasa yang berperanan sebagai bahasa ilmu haruslah mempunyai keupayaan untuk menyampaikan buah fikiran dan hujah yang tepat serta berkesan iaitu mampu merungkaikan kesinambungan dan kerumitan fikiran. Kemuncak taraf keintelektualan bahasa dicapai terutamanya melalui perbendaharaan kata (Rujuk 3.1) dan sebahagiannya melalui sistem bahasa (Harvanek, 1984). Keintelektualan perbendaharaan kata ini dicapai melalui dua cara iaitu :

Pengembangan kata (Language Development), iaitu dengan menambahkan istilah-istilah baru yang bersifat khusus dan mungkin sukar difahami oleh penutur-penutur biasa.

Penukaran bentuk dan 8888 perbendaharaan kata, iaitu memberi maksud-maksud khusus atau kepada sesetengah perkataan bagi satu-satu 8888 tertentu yang berbeza dari penggunaan biasa. Perkataan baru itu hendaklah bersifat tepat, spesifik dan abstrak. Dengan erti lain, bahasa yang bersifat intelektual, yang akademik adalah bahasa yang mempunyai laras yang tepat, spesifik dan abstrak (Havranek, 1984)